این منشور تعهدنامه‌ای است که برخی حدود اخلاقی و مسئولیت­ های مربوط به انجام فعالیت­ های علمی و چاپ آن ها در نشریه را ترسیم می‌کند تا از بروز تخلفات پژوهشی آگاهانه یا ناآگاهانه توسط نویسندگان مقالات پیشگیری نماید.

این منشور برگرفته از «منشور و موازین اخلاق پژوهش» مصوب معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران، موازین انتشاراتی پذیرفته شده بین­ المللی، و تجربیات موجود در حوزۀ نشریات علمی است.

 نویسندگان، داوران، اعضای هیئت­ تحریریه و سردبیران نشریات موظف هستند تمام اصول اخلاق پژوهشی و مسئولیت­ های مرتبط در زمینه چاپ را محترم دانسته و به آن متعهد باشند. ارسال مقاله توسط نویسندگان، داوری مقالات و تصمیم­ گیری در مورد قبول یا رد مقاله توسط اعضای هیئت­ تحریریه و سردبیر به­ منزله دانستن و تبعیت از این حقوق می­ باشد. در همین راستا اهم مسئولیت‌هایی که برای افراد فعال در نشر مجله همانند: نویسنده­(گان)، مدیر مسئول، سردبیر، اعضای هیئت تحریریه و مدیر داخلی ( مسئول دفتر نشریه) در نظر گرفته شده به اختصار بیان شده است:

­

وظایف و تعهدات نویسندگان­­_­  (Authors Responsibilities)

- مقالات ارسالی باید در زمینه­ تخصصی مجله بوده و به صورت علمی و منسجم، مطابق استاندارد مجله آماده شده باشد.

-  قبل از ارسال مقاله، هرگونه تضاد منافع احتمالی که بر نتیجه یا تفسیر یافته‌های پژوهش و یا انتخاب سردبیران و داوران تاثیر گذار است، مطرح و منابع مالی حامی پژوهش در مقاله ذکر شود.

-  مقالات ارائه شده بایستی پژوهش اصیل (Original Research) نویسنده/ نویسندگان مقاله باشد. دقت در پژوهش، گزارش صحیح داده­ ها و و دارای منبع و استناددهی(Citation)  دقیق دربردارندۀ تحقیقات سایر افراد، در مقاله الزامی است.

-  نویسنده/ نویسندگان مسئول صحت و دقت محتوای مقالات خود هستند. شایسته است یافته ­های مقاله به طور کامل گزارش شود و در ارائه یافته­ ها و تفسیر و تحلیل آن ها دقت کامل به عمل آید، مقاله حاوی جزئیات و منابع کافی باشد به نحوی که امکان دسترسی سایر پژوهشگران به مجموعه داده‌های یکسان جهت تکرار پژوهش وجود داشته باشد.

-  چاپ مقاله به معنی تأیید مطالب آن توسط مجله نیست.

- نویسندگان حق «ارسال مجدد» (Duplicate Submission) یک مقاله را ندارند. به عبارت دیگر، مقاله یا بخشی از آن نباید در هیچ مجله‌ دیگری در داخل یا خارج از کشور چاپ شده یا در جریان داوری و چاپ باشد.

-  نویسندگان مجاز به «انتشار همپوشان» (Overlapping Publication) نیستند. منظور از انتشار همپوشان، چاپ داده ها و یافته­ های مقالات پیشین خود با کمی تغییر در مقاله ­ای به عنوان جدید است.

- نویسنده/ نویسندگان موظف­ اند در صورت نیاز به استفاده از مطالب دیگران، آن ها را با ارجاع­ دهی(Citation)  دقیق و در صورت نیاز پس از کسب اجازه کتبی و صریح از منابع مورد نیاز استفاده نمایند. هنگامی که عین نوشته­ های پژوهشگر دیگری مورد استفاده قرار می­گیرد، باید از روش ­ها و علائم نقل قول مستقیم، نظیر گذاشتن آن داخل گیومه (” “)، استفاده شود.

-  نویسنده مسئول مقاله می­ بایست نسبت به وجود نام و اطلاعات تمام نویسندگان (پس از اخذ تأیید از نامبردگان) و نبودن نامی غیر از پژوهشگران درگیر در انجام پژوهش و تهیه مقاله اطمینان حاصل کند.

-   از درج عبارت «مؤلف افتخاری» (Gift Authorship)  و حذف «مؤلف واقعی» (Ghost Authorship)  خودداری شود.

- نویسنده مسئول مقاله موظف است از اینکه همه نویسندگان مقاله، آن ­را مطالعه و نسبت به ارائه آن و جایگاه خود در مقاله به توافق رسیده­اند، اطمینان حاصل کند.

- ارسال مقاله به منزله آن است که نویسندگان رضایت کلیه پشتیبان­ های مالی یا مکانی مقاله را جلب کرده و تمامی پشتیبان­ های مالی یا مکانی مقاله را معرفی نموده­ اند.

-  نویسنده/ نویسندگان موظف ­اند به­ هنگام وجود هر گونه خطا و بی‌دقتی در مقاله خود، متولیان نشریه را در جریان آن قرار داده، نسبت به اصلاح آن اقدام و یا مقاله را بازپس گیرند.

-  نویسنده/ نویسندگان ملزم به حفظ نمونه­ ها و اطلاعات خام مورد استفاده در تهیه مقاله، تا یک سال پس از چاپ آن در نشریه مربوط، جهت پاسخ­گویی به انتقادات و سؤالات احتمالی خوانندگان نشریه هستند.

- فرآیند محرمانه ارزیابی و جلوگیری از هرگونه آشکارسازی هویت نویسنده برای داوران و برعکس محترم شمرده شود. به عبارتی، مقاله عاری از هر گونه اطلاعات مشمول خودافشایی بوده، به ­طوری­که داور قادر به شناسایی نویسنده نباشد.

-   نویسنده در هر زمانی که متوجه هر گونه خطا و بی‌دقتی در مقاله خود شود نشریه را در جریان آن قرار داده، نسبت به اصلاح آن اقدام و یا مقاله را بازپس گیرد.

 

مواردی از مصادیق رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی

• جعل داده­ ها (Fabrication): گزارش مطالب غیر واقعی و ارائه داده‌ها یا نتیجه‌های ساختگی به عنوان نتایج آزمایشگاهی، مطالعات تجربی و یا یافته‌های شخصی. ثبت غیرواقعی آنچه روی نداده یا جابجایی نتایج مطالعات مختلف.
• تحریف داده ­ها (Falsification):  ثبت و ارائه نتایج پژوهش به نحوی که جزئیات اجرای پژوهش یا فرایند جمع آوری داده‌ها دستکاری شود، یا داده‌هایی حذف یا تغییر یابد، یا برخی نتایج کوچک به منظور پنهان کردن واقعیات بزرگتر (بزرگ نمایی) شو (Juicy quotes) تا نتایج پژوهش به اهداف خاصی برسد یا نتایج ارائه شده مورد تردید نباشد.
• سرقت علمی (Plagiarism): اقتباس نزدیک افکار و عبارات نویسندگان دیگر، کپی برداری در بیان اندیشه‌ها، شباهت‌های ساختاری در نوشتار یا انتساب ایده‌ها و نتایج دیگران بدون ارجاع مناسب، یا معرفی آن به عنوان یک پژوهش اصیل علمی.
• اجاره علمی: به کارگیری فرد دیگری برای انجام پژوهش توسط نویسنده­(گان) و دخل و تصرف اندکی پس از اتمام پژوهش و چاپ آن به نام خود.
• انتساب غیر واقعی: انتساب غیر واقعی نویسنده­(گان) به موسسه، مرکز یا گروه آموزشی یا پژوهشی که نقشی در اصل پژوهش مربوطه نداشته‌.
• ارسال مجدد (Retransmission): مقاله یا بخشی از آن که در نشریه دیگری (داخل یا خارج از کشور) چاپ شده یا در جریان داوری و چاپ باشد.
• انتشار همپوشان(Overlapping publication):  چاپ داده‌ها و یافته‌های مقالات پیشین خود با کمی تغییر در مقاله‌ای دیگر با عنوان جدید.

 

مسئولیت­ های مدیر مسئول(Director  responsibilities)

-  پی­گیری دسترسی آزاد اطلاعات به نشریه و گسترش نشر و اشاعه آن

-  نظارت و پی­گیری امور کاری هیئت تحریریه و سردبیر نشریه

- دخالت نکردن در فرآیند داوری علمی مقالات

-  دخالت نکردن در تصمیمات علمی هیئت تحریریه و سردبیر نشریه

-   رعایت حقوق مادی و معنوی نویسندگان، سردبیر، هیئت تحریریه، داوران، و عوامل اجرایی

-   تأیید نهایی مطالب ارسالی به نشریه برای چاپ و انتشار به لحاظ حقوقی

 

وظایف سردبیر و اعضای هیئت تحریریه(Editorial Board Responsibilities)

 -    سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید حفظ نشریه و ارتقاء کیفیت آن­ را هدف اصلی خود قرار دهند.
  -   سردبیر و اعضای هیئت تحریریه باید در جهت معرفی هرچه بیشتر نشریه در جوامع دانشگاهی و بین ­المللی بکوشند و چاپ مقالات از دانشگاه­ های دیگر و مجامع بین ­المللی را در اولویت کار خود قرار دهند.
  -   سردبیر و اعضای هیئت تحریریه نباید در چاپ مقالات خود دچار حس سهم ­خواهی و افراط شوند.
  -   اختیار و مسئولیت انتخاب داوران و قبول یا رد یک مقاله پس از کسب نظر داوران بر عهده سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله است.

  - سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله بایستی از نظر حرفه­ای صاحب­ نظر، متخصص و دارای انتشارات متعدد، و همچنین دارای روحیه مسئولیت­پذیری، پاسخگویی، حقیقت جویی، انصاف و بی­طرفی، پایبندی به اخلاق حرفه­ای و رعایت حقوق دیگران باشند و به صورت جدی و مسئولانه در راستای نیل به اهداف مجله و بهبود مداوم آن مشارکت نمایند.

-  از سردبیر و اعضای هیئت تحریریه انتظار می­رود که یک بانک اطلاعاتی از داوران مناسب برای مجله تهیه و به طور مرتب بر اساس عملکرد داوران آن­ را به­ روز نمایند.

 -  سردبیر و اعضای هیئت تحریریه بایستی در انتخاب داوران شایسته  با توجه به زمینه تخصصی، سرآمدی، تجربة علمی و کاری، و التزام اخلاقی اهتمام ورزند.

- سردبیر مجله باید از داوری­ های عمیق و مستدل استقبال، از داوری­های سطحی و ضعیف جلوگیری، و با داوری­­های مغرضانه، بی ا­ساس یا تحقیرآمیز برخورد کند.

- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید نسبت به ثبت و آرشیو اسناد داوری مقالات به عنوان اسناد علمی و محرمانه نگاه داشتن اسامی داوران هر مقاله اقدام لازم را انجام دهند.

-  سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله موظف به اعلام سریع نتیجه تصمیم­گیری نهایی در مورد پذیرش یا رد مقاله به نویسنده مسئول هستند.

-  سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید کلیه اطلاعات موجود در مقالات را محرمانه تلقی نموده و از دراختیار دیگران قراردادن و بحث درباره جزئیات آن با دیگران احتراز نمایند.

-   سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله موظف­ند از بروز تضاد منافع (Conflict of   interests)  در روند داوری، با توجه به هرگونه ارتباط شخصی، تجاری، دانشگاهی و مالی که ممکن است به طور بالقوه بر پذیرش و نشر مقالات ارائه شده تأثیر بگذارد، جلوگیری کنند.

-    سردبیر مجله موظف است آثار متهم به عدول از اخلاق انتشاراتی و پژوهشی که از سوی داوران یا به هر نحو دیگر گزارش می­شود را با دقت و جدیت بررسی نموده و در صورت نیاز در این خصوص اقدام نماید.

-   سردبیر مجله موظف است نسبت به حذف سریع مقالات چاپ شده­ای که مشخص شود در آنها «رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی» رخ داده است و اطلاع­رسانی شفاف به خوانندگان و مراجع نمایه نمایی مربوطه اقدام نماید.

- سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله موظف­اند نسبت به بررسی و چاپ سریع اصلاحیه و اطلاع ­رسانی شفاف به خوانندگان، برای مقالات چاپ شده­ای که در آنها خطاهایی یافت شده است، اقدام نمایند.

-   سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید به طور مستمر نظرات نویسندگان، خوانندگان و داوران مجله در مورد بهبود سیاست­ های انتشاراتی و کیفیت شکلی و محتوایی مجله را جویا شوند.

 

مراحل برخورد رفتار غیر اخلاقی

-  آگاه سازی هیأت تحریریه نشریه و ارسال نامه به نویسنده مسئول برای درخواست توضیح، بدون رفتار قضاوتی.

-  اختصاص فرصتی مناسب برای پاسخگویی نویسنده(گان) متهم به «رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی» و پیگیری موارد و تخلفات محرز شده تا آخرین مرحله

- ارجاع موضوع به هیئت تحریریه در صورت دریافت توضیحات غیر قابل قبول از سوی نویسنده برای تصمیم گیری نهایی در خصوص پذیرش یا رد مقاله

- مطابق با تصمیم نهایی هیئت تحریریه؛

1. تذکر کتبی به نویسنده مقاله و یادآوری خط مشی چاپ نشریه قبل از انتشار و یا درخواست اصلاح گزارش و انتشار متن عذرخواهی نویسنده در نشریه شماره بعد.

2. اخطار به نویسنده مسئول و رد هر اثر دیگری از نویسنده‌ی متخلف

3. انتشار بیانیه عذرخواهی در شماره بعدی نسخه چاپی نشریه و ذکر آن در نسخه برخط (آنلاین) مقاله‌ای که تقلب و سرقت علمی در آن محرز شده است (سلب اعتبار Retraction).

 

وظایف ­داوران (Reviewers Responsibility)

داوران در بررسی مقالات، می ­بایست نکات ذیل را درنظر داشته ­باشند:

-  بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات به منظور بهبود، ارتقاء کیفی و محتوایی مقالات

-   اطلاع ­رسانی به سردبیر نشریه مبنی بر پذیرفتن یا نپذیرفتن داوری (به لحاظ مرتبط نبودن حوزه موضوعی مقاله با تخصص داور) و معرفی داور جایگزین در صورت پذیرفتن داور

-  ضرورت در نپذیرفتن مقالاتی که منافع اشخاص، موسسات و شرکت­ های خاص به ­وسیله آن حاصل و یا روابط شخصی در آن مشاهده می ­شود و همچنین مقالاتی که در انجام، تجزیه و تحلیل یا نوشتن آن مشارکت داشته است.

-  داوری مقالات بایستی بر اساس مستندات علمی و استدلال کافی انجام شده و از اعمال نظر سلیقه­ای، شخصی، صنفی، نژادی، مذهبی و غیره در داوری مقالات خودداری گردد. ارزیابی دقیق مقاله و اعلام نقاط قوت و ضعف مقاله به صورتی سازنده، صریح و آموزش.

-   مسئولیت ­­پذیری، پاسخگویی، وقت شناسی، علاقه­مندی و پایبندی به اخلاق حرفه­ای و رعایت حقوق دیگران. عدم اصلاح و بازنویسی مقاله بر اساس سلیقه شخصی

- حصول اطمینان از ارجاع­دهی کامل مقاله به کلیه تحقیقات، موضوعات و نقل قول­هایی که در مقاله استفاده شده است و همچنین یادآوری موارد ارجاع نشده در تحقیقات چاپ شده مرتب

-  احتراز از بازگویی اطلاعات و جزئیات موجود در مقالات برای دیگران

- داور حق ندارد قبل از انتشار مقاله، از داده­ها یا مفاهیم جدید آن به نفع یا علیه پژوهش­های خود یا دیگران یا برای انتقاد یا بی­اعتبارسازی نویسندگان استفاده کند. همچنین پس از انتشار مقاله، داور حق انتشار جزئیات را فراتر از آنچه توسط مجله چاپ شده است، ندارد.

-  داور حق ندارد بجز با مجوز سردبیر مجله، داوری یک مقاله را به فرد دیگری از جمله همکاران هیات علمی یا دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود بسپارد. نام هر کسی که در داوری مقاله کمک نموده باید در گزارش داوری به سردبیر ذکر و در مدارک مجله ثبت گردد.

-  داور اجازه تماس مستقیم با نویسندگان در رابطه با مقالات در حال داوری را ندارد. هرگونه تماس با نویسندگان مقالات فقط از طریق دفتر مجله انجام خواهد گرفت.

- کمک به سردبیر نشریه در تهیه گزارش «رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی» مقالات دریافتی برای داوری.

 

مسئولیت‌ دفتر نشریه علمی

- تعیین و اعلام شفاف سیاست‌های انتشاراتی خود، به‌خصوص در رابطه با استقلال تصمیم‌گیری هیئت تحریریه، اخلاق انتشاراتی، صیانت از مالکیت فکری و حق چاپ (Intellectual property and copyright)، تضاد منافع، وظایف نویسندگان، داوران ، سردبیر و هیات تحریریه،  فرآیند داوری و تصمیم‌گیری، تقاضاهای تجدید نظر و شکایات، حفظ اسناد علمی فرآیند تصمیم‌گیری، حفظ اطلاعات نویسندگان و داوران، اصلاح یا حذف مقالات پذیرفته شده و حل اختلاف بین شاکیان و متهمان به «رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی».

-  رصد و پیگیری شکایات تخلفات پژوهشی برای نشریه.

-  کمک برای اصالت و سلامت پژوهشی مقالات منتشره در نشریه.

 

جهت گیری ها

صاحب امتیاز و مدیر مسئول: دکتر غلامرضا کریمی- استاد دانشگاه خوارزمی و قائیم مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین الملل